Savcılığa geçen yıl suç duyurusunda bulunan Kültür Bakanlığı tarafından su kemeri kalıntıları ile toprak altında devam eden su galeri hattı, korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edildi. Su kemerinin toprak altındaki kısımlarının ortaya çıkarılması için kazı çalışmalarının başlatılmasına ve hiçbir müdahalede bulunulmamasına karar verildi.
DÜNYANIN EN UZUN ANTİK SUYOLU SİSTEMİ
Dünyanın en uzun antik su ikmal yolu sistemi olarak biliniyordu. Napoli, Köln, ya da Kartaca’daki Roma su kemerlerinden iki buçuk kat daha uzun olan bu sistem, Kırklareli’nde Istranca Dağları’ndan başlıyor ve Çatalca’dan geçip İstanbul’a kadar uzanıyordu. Yan kollarıyla birlikte 451 km uzunluğa çıkan suyolu sistemi, l. Konstantin (324-337) döneminde başlatıldı ve tam 30 yıl sürdü. Mühendislik harikası suyolu isale hattı, Vize, Saray, Safaalan, Binkılıç, Aydınlar, Gümüşpınar, Çiftlikköy, Kalfaköy, Dağyenice, Germe, Terkos Gölü’nün güneyi, Tayakadın, Arnavutköy, Alibeyköy Deresi, Cebeciköy ve Küçükköy’ü geçip Edirnekapı’nın 200 metre güneyinden kente giriyordu. Bu isale hattında, kayıtlara göre yarı yıkık ya da yalnız temelleri kalmış 40 adet su kemeri bulunuyordu. Yaklaşık bin yıl kullanılan ve ülkemiz ve dünya tarihi açısından önemli bir yere sahip olan suyolu ikmal sistemi, büyük hasarlar gördü. Antik mühendislik harikası diyebileceğimiz suyolu sistemi, kısmen Osmanlı İmparatorluğu tarafından da kullanıldı. 1600 yıldır defalarca deprem, savaş, erozyon vs. gibi etmenlerle hasar gören antik Roma suyolu sistemi, Başkent Konstantinopolis’in su ihtiyacını karşıladı. Özellikle Çatalca’dan geçen bölümde yoğun orman örtüsü, kanal ve su kemerleri ağının son derece iyi bir şekilde korunmasını ve bazı su kemerlerinin en iyi durumdaki Roma kalıntıları arasına girmesini sağladı. Bu kemerlerden en ihtişamlı olanı Gümüşpınar Köyü’ndeki Kurşunlugerme su kemeri 30 metre yüksekliğe ulaşıyordu. Büyük Ayazma Mevki su kanalları, Elmalıdere Su Kemeri, Değirmendere su kanalı, Kurşunlugerme, Ballıgerme, Cenevizdere, Keçigerme, Büyükgerme, Merdivenligerme, Karatepe,Talas, Kumalıgerme ve Ayazmagerme Su Kemerleri gibi çok sayıda su kemeri ve kanalları, bu antik suyolu sistemi üzerinde bulunuyordu.
ANTİK KALINTILARI DOLGU MALZEMESİ YAPTILAR
İşte bu harikulade antik Roma suyolu sisteminin Çatalca Binkılıç Mahallesi’nde kalan bir bölümünde tarihe darbe vurulduğu anlaşıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın geçen yıl aldığı tescil kararına göre Binkılıç’ta 20 bin 238 metrekarelik alanda suyolu sisteminin ve su kemerinin bir bölümü, tarihe vurulan darbeyle açığa çıktı. Binkılıç’taki 20 dönümlük iki ayrı tarla vasıflı parsel, özel bir şahıs ve bir kooperatife aitti. Bu arazinin 564 metrelik kısmına yol yapılmak istendi ve müzenin görüşü istendi. Bakanlık ve müze yetkilileri, bahse konu araziye gittiklerinde antik Roma suyolu sistemine ait kemerin talan edildiğini gördü. İddiaya göre hiçbir yetkili kurum ya da kuruluşa haber verilmeden su kanalı ve su kemeri kalıntıları tahrip edilmişti. Antik kalıntıların bir kısmı yok edilmiş, üzerine yol yapılarak mıcır dökülmüştü. Su kemerine ait kalıntılar yolda zemin dolgu malzemesi olarak kullanılmıştı. Kalıntıların geri kalan parçaları da dere kenarına hafriyat olarak dökülmüştü. Kültür ve Turizm Bakanlığı, tarihe darbe vuran kişiler hakkında sahip oldukları ya da kullandıkları arazi içinde buldukları tarihi eserleri yetkililere bildirmemek ve izinsiz kullanmak (inşai faaliyet vs) suçlarından 2,5 yıldan 8 yıla kadar hapis istemiyle cezalandırılması için suç duyurusunda bulundu. Bakanlık yetkilileri ayrıca su kemeri kalıntıları ve toprak altında devam eden su galeri hattında hiçbir izinsiz faaliyette bulunulmamasına ve 1. Grup Kültür Varlığı olarak tescil edilmesine karar verdi. Bakanlık kemerin ihyasına yönelik arazide müze denetiminde bitki temizliği ile kemerin toprak altında kalan bölümlerinin ortaya çıkarılması ve turizme kazandırılması için kazı çalışmaları yapılmasını da kararında açıkladı. 2023 Ağustos ayına ait tescil kararında, “Suyolu sisteminin bir parçası olduğu düşünülen yapı, moloz taş ve düzgün kesme taşın Horasan harcı ile birlikte kullanıldığı görülmüş ve uzunluk olarak yaklaşık 160 metredir. Su kemerinin ihyasına yönelik çalışmaların başlatılarak ülkemiz kültürel mirasına kazandırılması önem arz etmektedir” denildi.
